اما درمحدوده منطقه حفاظت شده پارك ملي 2 جزيره بزرگ يكي بنام كبودان" با نام محلي قويون داغي و ديگري بنام" اشگ " " بنام محلي, اشگ داغي" قراردارند. مساحت تقريبي جزيره كبودان 3200 هكتار و جزيره اشگ تقريبا نصف كبودان ميشود. وبه فاصله تقريبي 15 دقيقه با قايق موتوري با سرعت متوسط 40 كيلومتردرساعت قراردارند. فاصله جزيره كبودان ازساحل با قايق موتوري حدود 45 دقيقه ميباشد.
درجزيره كبودان, يك ساختمان مجهز براي اقامت كارشناسان داخلي وخارجي ومهمانان ومحققين محيط زيست قراردارد و يك ساختمان ديگر, محل استقرار تيم حفاظت با امكانات ارتباطي مثل بي سيم قراردارد.
در اواخر حكومت سلسله قاجار جزيره كبودان كه از تنوع گياهي فوق العاده‌اي برخورداراست جهت حفظ نسل ونگهداري نوعي ازحيات وحش انتخاب گرديد منجمله گونه قوچ و ميش وحشي موسوم به نژاد ارمني است. كه به علت دارا بودن شرايط زيستي مساعد رشد وتكثيريافته اند.
طبق استاندارهاي زيست محيطي, ظرفيت وتعداد قوچ وميش با درنظرگرفتن جميع جوانب آن نظيروسعت جزيره وپوشش گياهي آن تا 1200 راس ميباشد . اين كيفيت بايد درحد ثابت باقي ميماند بنابراين درهرچهارسال يكبار بعد ازسرشماري تعداد اضافي تكثيرشده جهت حفظ ونگهداري پوشش گياهي وتعادل زيست محيطي بوسيله شكارچيان شاغل درمحيط زيست شكارميشد وگوشت آن جهت استفاده مردم واهالي منطقه درفروشگاههاي تعاوني به مردم عرضه ميشد. اين كنترل موجب سلامت وپايداري وماندگاري حيات وحش موجود در پوشش گياهي وبقاي دائمي آن ميگرديد. درهرمرحله ازكنترل جمعيت قوچ وميش جزيره البته شكار مازاد برظرفيت از نسل پيرترانتخاب ميشد.
درلابلاي صخره ها وغارهاي بسيار زييا وطبيعي اين جزيره چشمه هاي آب شيرين بسيارگوارا براي استفاده حيات وحش وآب آشاميدني براي نگهبانان جزيره و بازديد كنندگاه به حدكافي وجود دارد.
پوشش گياهي :
نظر به تنوع درياچه اروميه وعدم وجود اطلاعات كافي درمورد پوشش گياهي آن جزيره كبودان بعنوان نمونه براي بررسي اجمالي موقعيت گياهي منطقه انتخاب گرديد .
سيماي گياهي جزيره كبودان استپي بوده واين نمونه ايست ازآنچه درگذشته نه چندان دورقسمت اعظم ارتفاعات جنوبي البرز وبخشي ازدامنه هاي شرقي زاگرس را ميپوشانيد كه بعلت استفاده بي رويه انسان امروزآثاري كم وبيش پراكنده ازآن برجاي مانده است .
درقسمتهاي نيمه جنگلي كبودان آنچه بيشتربه چشم ميآيد پسته وحشي است كه همراه با درختچه هاي ديگرنظير بادام وحشي، ارس كوهي، خوشك، بادام كوهي وگوجه وحشي در بستري از بوته هاي كوتاه وعلفي پراكنده بوده ودر بعضي نقاط دراثر وضع خاك وشيب زمين حالت نسبتاً انبوهي پيدا كرده است .
پوشش سطحي خاك را تركيبي ازبوته هاي كوتاه گياهان علفي وگندميان وحشي تشكيل ميدهد كه ازتنوع خاصي برخورداراست ودرآن انواع گياهان اقليم هاي مختلف فلات مركزي ايران ازقبيل اقليم خشك جلگه اي، ارتفاعات خشك و نيمه خشك به چشم ميخورد.
گياهان مختلفي نظيردم اسبي، مرغ، علف گوسفندي وجووحشي دراين جزيره ديده ميشود .
ازميان گياهان بوته اي كوتاه ميتوان ازدرمنه، ريش بزه، انواع گون ها، جار و وكلاه ميرحسن نام برد .
اما گياهان علفي تنوع بيشتري دارند كه دربين آنها گلهاي وحشي ارتفاعات نيمه خشك نظيرترومه، بومادران، ميخك وحشي وآلاله وحشي فراوان بوده و درفصل بهار زيبايي خاص و شگفت انگيزي به منطقه ارزاني ميدارند .
درمجموع بيش از1500 گونه گياه دراين منطقه به ثبت رسيده كه ازا رزش علمي وتحقيقاتي واقتصادي بسيارارزشمندي برخورداراست. اين تنوع عظيم گياهي درفصل بهار وتابستان يكي از زيباترين ها براي گردشگري وتوريسم ميباشد. يك مجموعه عظيم اكولوژيكي و زيست محيطي يكي از مراكزمهم تحقيقاتي درزمينه علم گياه شناسي و زمين شناسي است كه از سراسرجهان براي تحقيق به محل ميآمدند و پذيراي دانشمندان و دانشجويان رشته هاي مختلف گياهشناسي بود .
با توجه به همين ويژه گيها است كه خشك شدن درياچه اروميه چه لطمات وخسارات جبران ناپذيري به سرمايه زيست محيطي منطقه وكشور ميزند وچه امكانات علمي وتوريستي واقتصادي ازدست ميرود وچه لطمه اي به تعادل آب وهوايي وطبيعي وارد ميشود .
جزيره اشك نيزبعنوان دومين جزيره بزرگ اين مجموعه ازهمان پوشش گياهي برخورداراست كه جزيره كبودان دارد, با اين تفاوت كه جزيره اشك زيستگاه حيات وحش گونه كمياب از نوع گوزن زرد خالدار است .
زيستگاه طبيعي اوليه اين گوزن كمياب تا شروع جنگ ضد ميهني جلگه ها و دشت هاي وسيع خوزستان و در بعضي مناطق جنگلي شمال ايران بود. در دوران جنگ ضدميهني با عراق, متاسفانه اين زيستگاه طعمه جنگ شد و ازبين رفت. در جنگلهاي شمال ايران به مثابه دومين زيستگاه طبيعي به علت عدم مديريت ميراث زيست محيطي و پايين آمدن سطح زندگي اهالي وگران شدن وكمبود مايحتاج غذايي برخي اهالي منطقه حتي با سلاح جنگي به شكارآنها پرداخته واين سرمايه طبيعي را درمعرض نابودي نسل قراردادند كه به ابتكارمسئولين وكارشناسان دلسوز محيط زيست چند راس نر و ماده ازآنها درجزيره اشك رها شد وخوشبختانه بعد ازمدتي كنترل, مشخص شد كه همانها توليد مثل كرده وجزيره اشك محيط مناسب وامني از نظراقليمي وپوشش گياهي براي حفظ نسل آنهاست .
همانطوركه تصريح شد گوزن زرد خالدار يك نمونه بسياركمياب ازگونه هاي متنوع گوزن درسراسرجهان است كه البته حفظ ونگهداري ازآن براي نسلهاي آينده از اهميت بيشتري برخوردار ميباشد بعنوان مثال دردوره رژيم قبلي يك كشور منطقه حاضربود تنها به يك جفت نروماده از اين نوع مبلغ بسياركلاني درآن زمان بپردازد تا ازآنها دركشورخودشان براي نگهداري وتكثيردر پارك ملي و باغ وحش بهره مند شوند. لا زم به يادآوريست كه اين حيوان داراي پوست بسيار زيبا ونفيس ميباشد .
پرندگان
دومين سرمايه حيات وحش درمجموعه جزايرپارك ملي درياچه اروميه, اهميت زيستگاه پرندگان دريايي باكثرت وتنوع چشمگيراست. همانطوركه دربالا توضيح داده شد غيراز دوجزيره بزرگ كبودان و اشك در درون پارك ملي درياچه اروميه دهها جزيره كوچك وجود دارد كه محل تخم گذاري و زيستگاه بيش از212 نوع پرنده دريايي است. اين مخلوقات زيبا وپرتحرك درجايي گرد نميآيند مگراينكه كليه احتياجات زيستي آنان فراهم شود. پرواز دسته جمعي فلامينگوها - پليكانها - تنجه ها وكاكائي ها دراين درياچه, يكي ازبديع ترينوو ديدني ترين طبيعت ايران است .
اين تجمع دردرياچه اروميه نشان بارزي از وفورغذاي طبيعي و وجود شرايط مناسب زيستي درمنطقه ميباشد. درياچه اروميه, با وسعتي زياد و جزايرمتعدد و سواحل كم عمق واز همه مهمترامنيت وآرامشي كه به مهمانان خوش پروازخود ارزاني ميدارد يكي ازمهمترين زيست گاههاي پرندگان مهاجربوده ودرسطح قاره آسيا ازنظر تنوع و زيبايي بي نظيراست. گويا توافق بزرگي براي بهره مندي ازثروت وغناي سرشار درياچه اروميه درميان گروههاي كثيرپرندگان وحشي دركاراست. درفصول بهار و تابستان درياچه اروميه تبديل به بزرگترين منطقه زاد و ولد بعضي پرندگان ميگردد كه مشخص ترين آنها عبارت است از فلامينگوها "مرغ آتشي" كه هرساله در دستجات 35 تا65 هزارتايي درجزاير اين درياچه زاد و ولد ميكنند. غذاي اصلي فلامينگوها تنها ازيكنوع ميگو دردرياچه شور است كه " آرتيميا اورميانا " نام دارد . كه حدود دو سانتيمترطول دارد وداراي يازده جفت پا است ماده اش درطول تا بستان حدود هزارتخم ميگذاردكه اين تخم ها براي ماهي سراها ، پرورش ماهي يا ميگو مصرف ميشود. رژيم غارتگرآخوندها درهمان سالهاي اول حاكميت ننگينش تنها منبع غذايي پرندگان را در راستاي سودجويي عوامل خودش آنها را جزو اقلام صادراتي خودش قرارداده بود.
دسته هاي بزرگ پليكان درجزيره ها درفصل تخم گذاري بالغ بر16 هزارميباشد كه درجزاير9 گانه نزديك بهم " دوقوزلر" واقع درجنوب درياچه تخم گذاري كرده وجوجه هاي خود را با ماهيهايي كه از رودخانه هاي آب شيرين مجاور درياچه صيد ميكنند تغذيه مينمايند. تنجه يا بادكوبه اي كه هرسال حدود 5000 تا 10000 جفت ازآنها درمنطقه به توليد مثل ميپردازند. علاوه بر پرندگان فوق كه درآسيا بي نظيرند, پرندگان ديگري مانند كاكايي نقره اي وكاكايي صورتي، آنقوت وكفچه نوك نيزدردستجات چندهزارتايي درجزايرمختلف توليد مثل مينمايند كه ازميان آنها كاكايي نقره اي نقش بسيارمهمي دركنترل جمعيت پليكان ها وفلامينگوها بازي ميكند.
باينصورت يكي ازمنابع تغذيه كاكايي نقره اي استفاده ازتخم وجوجه فلامينگوها و پليكانها است كه در افزايش بيش ازحد اين پرندگان موثرهستند .
جالب اينكه چهره درياچه اروميه درفصول پاييز وزمستان بكلي دگرگون ميشود. قلامينگوها، پليكانها، كاكايي ها وحتي بسياري ازتنجه ها وآموت ها بسوي نقاط جنوبي وگرمسير پرميكشند. ولي اين آرامش ظاهري وكوتاه چندان دوامي ندارد وتقريبا پس ازمهاجرت پرندگان تخم گذار از درياچه, گروههاي پرندگان آبزي مهاجري كه دوران جوجه آوري خود را درسرزمينهاي سردسيرشمالي سپري كرده اند از راه ميرسند تا زمستان را دردرياچه اروميه به سرآورند. علاوه برسطح درياچه وجزايرآن درحاشيه ها وبخصوص حاشيه هاي جنوبي نيزارها وتالاب هاي آب شيرين فراوان است كه آب آنها ازچشمه ها ويا رودخانه هاي موجود تامين ميشود وهمين تالاب ها هستند كه ميزبان گروه ديگري از پرندگان نظيرغازپا خاكستري،كله سبز، نوك پهن، اردك سرحنايي و اردك سرسفيد بوده و در اين همزيستي بزرگ وغني طبيعت زيبا, جا ميگيرند .
نتيجه اينكه اين همه شرائط و امكانات باعث جذب گروههاي مختلفي از پرندگان در جزاير ميشود كه ارزش پارك ملي درياچه اروميه را در دنيا به عنوان نمونه اي برجسته از ميراث طبيعي تثبيت مينمايد.
زيستگاه اين پرندگاه در تمام دوره زندگي يا در طول يكسال محدود به يك نقطه خاصي نيست, بلكه آنان با مهاجرتهاي طولاني از فرا مرزهاي مختلف سرزمينها و مكانهاي مناسبي را براي زندگي خود ميگزينند و بدينسان است كه اين پرندگان جالب ترين روابط و همكاري علمي و زيست محيطي را در سطح بين المللي بين ممالك مختلف بوجود ميآورند. از دستآوردها و جلوه هاي زيبا و مفيد اين روابط توجه يافتن كشورها به مسائل زيست محيطي كشورهاي هم جوار و حتي كشورهاي نسبتا دور دست ميباشند كه تلاش مثبت را در جهت رفع مشكلات زيست محيطي در سراسر جهان برانگيخته است.
نتايج حاصل از بررسي هايي كه از مجموع آشنايي با نحوه زندگي اين پرندگان بوسيله حلقه گذاري انجام ميشود به اين زيستگاه ارزش بين المللي ويژه اي بخشيده است .
اين تحقيقات نمايانگر اين حقيقت هستند كه پرندگان سطح وسيعي از كره زمين را جولانگاه خود قرار ميدهند, بعنوان مثال: فلامينگوها مسير مهاجرت طولاني و وسيعي را ترسيم ميكنند. اين مسير از شرق تا هندوستان، از غرب تا ليبي، از شمال تا شوروي و از جنوب تا سودان و اتيوپي و سومالي را در بر ميگيرد.
ادامه دارد